Degradacja gleb

Korzystanie ze środowiska, w którym żyjemy, zawsze będzie wiązało się z negatywnym oddziaływaniem na nie. Tak jest właśnie w przypadku degradacji gleb. Rozwinęliśmy rolnictwo, po to, by zapewnić żywność całej populacji, jednocześnie niszczymy gleby. Czym jest degradacja gleb i jesteśmy w stanie zapobiec temu zjawisku?

Co to jest degradacja gleby?

Najprościej rzecz ujmując, degradacja gleb jest to zjawisko, odnoszące się do pogorszenia jakości gleby. Traci ona związki mineralne, które są potrzebne roślinom do wzrostu. Nazywa się to rabunkowym sposobem uprawiania roli, to znaczy rośliny pobierają minerały z gleby, ale nie dostarczają nic w zamian. W konsekwencji ziemia wyjaławia się, pozostając bezwartościowa. Teraz już wiesz, co to jest degradacja gleby.

Powyżej odpisywany proces to nie tylko utrata cennych minerałów. Przybiera ona także inne, negatywne formy, takie jak: erozje, zanieczyszczenie struktury, przesuszenie, zawodnienie, zakwaszenie lub alkalizację gleby (zmiana z kwaśnego odczynu na zasadowy), zanieczyszczenie składnikami toksycznymi poziom próchniczy, obniżenie zróżnicowania środowiska glebowego.

Jakie są przyczyny degradacji gleby?

Wbrew pozorom to nie opisywane powyżej rolnictwo jest największym zagrożeniem dla gleb, a wypas zwierząt. Jak to możliwe? Zwierzęta skubią trawę, w takim tempie, że nie jest w stanie ona odrosnąć. W ten sposób gleba cały czas jest narażona na działanie wiatru i wody, a to już jest krok do utraty cennych związków mineralnych i zniszczenia warstwy próchniczej. Takie zjawisko najczęściej obserwuje się na terenach suchych, takich jak Afryka.

Drugą poważną przyczyną pogarszania się stanu gleb jest wylesienie. Wycinka drzew przynosi podobne efekt jak wypas zwierząt, jednak zniszczenia są dostrzegalne zdecydowanie szybciej.

Dopiero na trzecim miejscu znajduje się rolnictwo. Chodzi o takie nieprzemyślane wykorzystywanie gleby bez żadnej przerwy. Ziemia potrzebuje, mówiąc najprościej, odpocząć, by warstwa próchnicy była wciąż w dobrej kondycji. Na degradację gleby też mają wpływ sztuczne nawozy, które potrafią zakwasić ziemię i jeszcze bardziej ją zniszczyć, a przy tym pozbawić życia wielu gatunków zwierząt żyjących w ziemi. Najlepszym rozwiązaniem dla utrzymania ziemi w dobrym stanie jest dostarczanie jej nawozów naturalnych, jednak nie występują one w tak dużej ilości, by pokryć zapotrzebowanie gospodarstwa.

Czynniki mające bezpośredni wpływ na pogarszanie stanu gruntów:

• Wypas zwierząt (35%)
• Wylesianie (30%)
• Działalność rolna (27%) 
• Nadmierne wykorzystywanie roślin (np, do ogrzewania domów) (7%)
• Działalność przemysłowa (1%)

Przyczyny degradacji gleb mają negatywny wpływ na środowisko oraz życie społeczne. Jednak trudno jest funkcjonować bez rolnictwa i darów ziemi, czerpanych z pracy ludzkich rąk. Dzięki rolnictwu społeczeństwa mają zapewnioną pracę oraz żywność.

Degradacja gleb – jakie skutki?

Już z samego wyjaśnienia procesu wyniszczania gleb można wywnioskować, jakie będą jego następstwa dla różnych gałęzi przemysłu, rolnictwa, a nawet społeczne.

• Negatywne skutki w rolnictwie:
  • Spadek żyzności gleb
  • Obniżenie jakości plonów
  • Większy koszt uprawy roślin
  • Droższe warzywa
• Negatywne skutki w przemyśle:
  • zmniejszone zapotrzebowanie na produkty do prowadzenia gospodarstw rolnych
  • upadek firm związanych z rolnictwem
• Negatywne skutki społeczne:
  • utrata pracy,
  • rosnące bezrobocie
  • gorszy stan zdrowia

Dobrze rozwinięte rolnictwo jest niezwykle potrzebne w każdym kraju. Jednak tylko takie, które swoimi działaniami nie szkodzi środowisku naturalnemu. Uprawa roślin i hodowla zwierząt jest bardzo potrzebna i nic nie jest w stanie zastąpić tych prac. Należy pamiętać, że efekty pracy na roli są stworzone przez ludzi dla ludzi. Nie ma sensu zanieczyszczać gleb substancjami chemicznymi, choćby ze względu na nasze zdrowie. 

Degradacja gleb w Polsce

W Polsce dostrzegalna jest w większości fizyczna degradacja gruntów. Mają na nią wpływ głównie ciężkie maszyny rolnicze. Częste przejazdy powodują leje, w których płynie woda, odwadniając ziemię. Ponadto polskie gleby w 60% są mocno lub umiarkowanie zakwaszone. Wynika to z faktu, że pokrywa glebowa naszego kraju ma większości charakter polodowcowy.

Poniżej przedstawiamy zakwaszenie gleb w Polsce z podziałem na województwa:

• podkarpackie (75,8%)
• małopolskie (74,2%)
• łódzkie (72,8%)
• mazowieckie (65,5%)
• podlaskie (64,7%)
• warmińsko-mazurskie (60,1%)
• lubuskie (58,1%)
• lubelskie (57,5%)
• pomorskie (56,9%)
• dolnośląskie (52,6%)
• śląskie (52,1%)
• świętokrzyskie (51%)
• zachodniopomorskie (47,9%)
• wielkopolskie (44,1%)
• opolskie (34,5%)

Jak widać, w Polsce mamy do czynienia z częstym występowaniem kwaśnych gleb, przez co niezbędne jest stosowanie środków podnoszących wydajność gruntów lub zrobienie przerwy w uprawie na jakiś czas, by ziemia odzyskała pierwotne minerały. Postępujące niszczenie gleb pozbawi rolników źródła dochodów, więc to człowiek musi wybrać najbardziej optymalne rozwiązanie, które będzie służyło zarówno ludziom, jak i środowisku.

Polska działa w ramach komunikatu przyjętego przez Parlament Europejski dotyczącego ochrony gleb do 2030 roku. Podkreśla się w nim rolę korzyści płynących ze zdrowych gleb dla ludzi, przyrody i klimatu. Europejski Zielony Ład określił cel związany z łagodzeniem zmian klimatu, bioróżnorodnością, bezpieczeństwem żywnościowym oraz ze zmniejszeniem zajmowanych nowych terenów. A to wszystko to po to, by ochronić środowisko, w którym żyjemy.

Działanie Unii Europejskiej na rzecz gleb

Aby zapobiec lub zmniejszyć skalę niszczenia gleb włodarze Unii Europejskiej podjęli działania, które mają na celu zachować jej żyzność w takim stopniu, aby nadal mogła skutecznie pełnić swoje funkcje.

Została stworzona strategia, która przewiduje określenie precyzyjnych ram prawnych, które regulują zrównoważony sposób użytkowania gruntów dla wszystkich państw członkowskich. W każdym kraju występują różne przyczyny degradacji gleb, dlatego powinno się dostosować działania do lokalnych potrzeb. Tymi działaniami są: 

• Identyfikacja problemów 
• Zapobieganie degradacji gruntów
• Rekultywacja gleb zanieczyszczonych lub zdegradowanych

Przyjęta strategia również kładzie mocno nacisk na edukację społeczeństwa w zakresie dbania o środowisko, poprzez poszerzenie bazy wiedzy. Już wiesz, co to degradacja gleb i jakie są jej powody. 

W idealnym świecie rolnicy mieliby do dyspozycji tylko takie ziemie, które obfitują w piękne i dorodne plony. Niestety rzeczywistość tak nie wygląda i często trzeba uciekać się do kuszących rozwiązań, takich jak sztuczne nawozy. Wszyscy zdają sobie sprawę ze szkodliwości takiego działania. Jednak gdy w grę wchodzi zmiana klimatu, insekty czy susza, rolnicy chcą, by ich praca nie poszła na marne. Jak znaleźć kompromis pomiędzy dbaniem o gleby i wykonywaniem pracy zarobkowej? Jest to temat na kolejne dziesięciolecia. Najważniejsze to być świadomym wszelkich zagrożeń i samemu być wzorem dla innych w kwestii dbania o środowisko, w którym wszyscy żyjemy.

Chcesz przeczytać o tym, jak działanie człowieka ma wpływ na topnienie lodowców? Zapraszamy do lektury! 

Odwiedź też nas na Facebook’u! 🙂